Roel Bosch

8
april – 17 juni: 24 april

De
dag van de pilgrimage, de tocht over het eiland. Een tocht bij zon en wind,
soms een vlaag heftige regen. Met rode en warme gezichten zitten we rond vijf
uur ’s avonds weer binnen. Vol indrukken, teksten, gesprekken en zwijgen
onderweg. We zagen de marmermijn en de machair, het waterbekken en de hut van
de heremiet, en heel veel steen. Daar moesten we dan ook overheen. Soms de kale
harde stenen zelf, vaker de stenen, opgevuld met dikke lagen turf en planten,
en dan ook water, sponzige bodem, een verend tapijt.

Wat
groeit er veel, hier tegen de verdrukking in. Zelfs op het zilte strand, de
maartse viooltjes en de zilverschoon, anjertjes natuurlijk, op plaatsen waar de
zee soms nog komt. Maar ook schelpen, hoog op rotsen, een paar keer per week
onder water is voor hen genoeg om het vol te houden. Gelovigen, lijken het wel,
vasthouders, optimisten. In alle kleuren en geuren. En wij zijn even deel van
hun omgeving, en dan weer weg.

Psalm
92 vandaag. De cederbomen komen er in voor. De hoogste boom op het eiland is
niet hoger dan de top van de heuvel er achter: 15 meter. De oudste en taaiste
misschien nog wel een heel stuk kleiner. ‘Onkruid’, zal men het soms noemen,
hier en daar. Voor mij zijn het helden. Past de psalm vandaag wel?

Stomkoppen beseffen U
niet.
Het onkruid wil U
niet weten.

Maar
wie zegt ook dat hij met ‘onkruid’ de planten hier bedoelt? Is de zilverschoon
op het strand de ceder van Iona, de stoere bogworth met z’n roze bloemen het
voorbeeld voor menig monnik die zich ooit afvroeg wat hij hier toch was komen
zoeken?
Maar de gerechte staat
als een boom aan het
water
in uw hoven gedijend,
als een primula in een rotsspleet,
groeiend in uw tuin.

10 weken studieverlof: de betekenis van
keltisch-christelijke spiritualiteit voor de christelijke gemeente nu en
morgen. Een regelmatig verslag. Aan het slot steeds aandacht voor de Psalm die
ik vandaag las, in de versies van Huub Oosterhuis, 150 psalmen vrij, en soms
ook Jim Cotter, Out of the Silence into the Silence.

8
april – 17 juni: 23 april

Op
maandagavond is het thema van de avondviering altijd ‘Justice and Peace’. David
heeft het voorbereid. Hij concentreert zich op het vreeswekkende beleid van de
Britse overheid, miljarden te besteden aan de herbewapening van de
Trident-onderzeeërs. Die moeten met nieuwe atoomraketten worden uitgerust. De Iona-community
heeft een strikt nucleair pacifisme hoog in het vaandel staan. Koppel je dat
met de constatering dat steeds meer mensen in dit land over de rand worden
geduwd, bezuinigingen op onderwijs, zorg, huisvesting, dan snap je dat de woede
er af spat. De woede bleek ook, toen de voorganger vertelde dat hij ooit graag
kerkstoelen en dito boeken had geworpen naar de dominee die hem voorhield dat
‘idolen’de beelden zijn die hindoes in hun tempel hebben. Nee!!! Idolen, dat
zijn onze raketten, onze grenzen, onze luxe-artikelen. Agressief-pacifistisch,
gooien met stoelen, denk ik.
Het wordt een heftige viering. Teksten van Jesaja, in het donker gelezen,
wisselen beschrijvingen van de bom op Nagasaki en Hiroshima af. Dan komen er
nog fragmenten bij van hoe het is als over enkele jaren de atoomraketten zullen
inslaan, overal op de wereld. Tot op de lichamelijke details wordt ons einde
beschreven, sommigen verdampt, anderen snel dood, anderen langzaam. De rest
bespaar ik u.

Daarbij
dan ook het licht in de kerk dat uitvalt, heftige sirenes door de boxen, het
pijnniveau voorbij, en inslagen van bommen en granaten. Echt zo’n moment om aan
iets anders te gaan denken en de oren te blokkeren. Zijn we beland bij de
afschrikwekkende beschrijvingen van de hel, waarmee rondtrekkende
boetepredikers stad en land onveilig maakten, ooit, vroeger?

Daarna
begint de ceilidh, de gezellige avond in de dorpshal. De uitvoerenden van de
dienst daarnet staan er vrolijk frisdrank in te schenken. Dan begint het
volksdansen, en zo hier en daar en nu en dan een sololiedje. Als Nederlanders
zijn we gek genoeg om twee emmertjes water halen te demonstreren, al gauw
gevolgd door de hele zaal. Voor de vrijwillige brandweer zijn we allemaal
welkom in de toekomst, ook al heb je niet veel aan twee emmertjes water…

Het
houdt me toch bezig, en meerderen van de groep. Hoe kan je nu iets bereiken,
met zo’n overkill aan dramatische effecten? Je overtuigt toch alleen de
overtuigden? Is er echt zo’n verschil tussen Britse en Nederlandse psychologie?
Of zijn we gewoon te sensibel? Of speelt een rol dat de Britten hun kerknkoppen
zelf betalen, terwijl wij alleen maar ruimte geven aan de wapens van anderen?
Is het dat, wat hen agressief maakt?

In
de hele viering was maar één lied. Een lied vol humor, dat eindigde met een
prachtige constatering: Jezus wordt alleen gevolgd door ‘fishermen and fools’.
Wat meer humor, understatement, poëzie zou niet gek zijn geweest. Maar
misschien moet ik ook niet alles zo serieus nemen. Na de sirenes begint gewoon
de ceilidh, toch?

verschrikkingen- vogelverschrikkingen dan

Vandaag Psalm 91. Die
had ik nu graag gelezen, inderdaad, ergens in de context van deze dienst. De
vaste psalm van de completen in de Benedictijnse traditie.
De nacht valt, met haar spoken,
wees niet bang –
nieuwe morgen, weer een dag, er wordt
op je geschoten, wees niet bang –
koorts gloeit aan in de middag
pest waart rond in het donker
wees niet bang.
Is het een bezwering? Een belofte? Een hoop? Of is het wat het heet, een psalm,
een oude psalm, die onder woorden brengt een voor God neerlegt wat me hoogzit?
Waar ik het neerleg, daar laat ik het achter.
Sla je ogen op en zie:

Ploert en Schender gaan eraan,

gaat Oosterhuis
verder. Dat is agressief taalgebruik, maar toch ook anders- het relativeert.
Psalmen zingen verder dan dramatiek en geluidseffecten kunnen reiken.

10 weken
studieverlof: de betekenis van keltisch-christelijke spiritualiteit voor de
christelijke gemeente nu en morgen. Een regelmatig verslag. Aan het slot steeds
aandacht voor de Psalm die ik vandaag las, in de versies van Huub Oosterhuis,
150 psalmen vrij, en soms ook Jim Cotter, Out of the Silence into the Silence.

8
april – 17 juni: 22 april

‘Zoals
het water onweerstaanbaar tevoorschijn komt uit het hart van de rots,
zo de hoop uit het hart van een mens.’
Rosemary, de voorganger in de dienst van de morgen citeerde dit Gaelic
spreekwoord, in het Iers, wat mooi klonk maar waar ik niets van maakte, en toen
in het Engels. Op deze plaats klinkt zo’n woord wel heel realistisch. De strijd
tegen de elementen, tegen twee eeuwen raids van de mannen uit het noorden,
noodzaak om de arme grond toch zo welgezind mogelijk te laten zijn – hoop doet
leven.
Symbolen van de hoop hielpen daarbij. Twee grote hoogkruisen stonden vlakbij
elkaar. ’s Ochtends scheen de zon uit het Westen op de afbeeldingen op St
Mark’s Cross. Onderaan Adam en Eva, de slang liet zich al zien. ’s Avonds zakte
de zon op het gezicht van St. John’s Cross. Langzaam kroop de schaduw omhoog.
Eerst werden Maria en Elisabeth grijs, dan Abraham en Izak, dan David met de
harp, tot op het laatst alleen nog het licht viel op de zwangere Maria, in het
hart van het kruis. ‘Hoop doet leven.’
In de kring met de groep kijken velen met evenveel plezier terug op de fancy
kleding van de voorganger bij het avondmaal, vanmorgen. Wat een vreselijke
bloes heeft hij aan, was de eerste gedachte van een van ons, totdat het een
kleurig priesterhemd bleek te zijn. Met collaar, zo’n wit halskraagje, verder
vol platen van de ark van Noach en de dieren van de aarde. ‘Kunnen we onze
dominee ook zoiets laten dragen?’ Ik denk het niet.

10 weken studieverlof:
de betekenis van keltisch-christelijke spiritualiteit voor de christelijke
gemeente nu en morgen. Een regelmatig verslag. Aan het slot steeds aandacht
voor de Psalm die ik vandaag las, in de versies van Huub Oosterhuis, 150
psalmen vrij, en soms ook Jim Cotter, Out of the Silence into the Silence.

8
april – 17 juni: 21 april

’s Morgens vroeg door
de verlaten stad naar Queen Street Station, voor de trein naar Oban, een rit
van drie uur. Glasgow uitkomen duurt lang, van suburb naar suburb. Maar dan
komt de ruimte. Hier en daar een huisje. Sneeuw op de toppen, schapen en
koeien, verre uitzichten. De dieselmotor die moet bijzetten bergop, en stilvalt
bergaf. Een menselijker tempo dan de trein van gisteren. Her en der een
station, met een mooie dubbele naam, Gaelic en Engels. ‘De hoogte van het kalf’,
Ard Laoigh, in het Engels tot het onbegrijpelijke Ardlui vervormd. Zo komt mijn
Gaelic boekje nog van pas.

De ferrytocht gaat
sneller dan we hadden gedacht. Daar staat tegenover dat de busreis meer
tijd kost. Vooral, omdat er één bus klaar staat, en er mensen zijn voor twee.
Dus moet de tweede opdraven, veel later, een soort stadsbus zonder
bagageruimte. De eerste is al weg met koffers en al; nu stelt onze chauffeur
er een eer in om de rit van vijf kwartier in vier kwartier te volbrengen. Hij kent de weg goed. En alle anderen gaan opzij, op deze singletrack road.

Zo zijn we dan toch,
vroeger dan gedacht, op Iona. Een mijl lopen over het eiland, naar ons
onderdak, de tassen in een wagen voor ons uit. Even anders dan de tocht
vanmorgen. Tijd over om naar de Noordpunt te gaan, te staren naar de rotsen, de
anjertjes, de eidereenden, het water. De Hebriden – elk eiland met eigen
kenmerken, maar toch ook veel dingen gemeen.

Psalm 90 gelezen.
Oudejaarspsalm?

Jij,
enige ware, geef kracht en bestemming
aan de werken van onze handen.
Dat ze stand zullen houden. Geef richting
aan het werk van mijn handen. (Oosterhuis)
Richting geven aan wat ik doe, daar is deze plaats goed voor.

8
april – 17 juni: 20 april

Aangekomen in
Glasgow. Amper het station uit een verhitte sfeer. Een paar uitsmijters hebben
net een groep van dertig tieners –zijn ze 14, 15?- uit een Fastfoodrestaurant
gegooid. De kinderen zien er opgefokt uit, kenmerken van Lady Gaga en Madonna,
ruzie-achtig ook naar elkaar, geen enkele kans dat ze zien wat er om hen heen
gebeurt. Paar meter verder twee dronken stellen die ruzie maken. Een stad met
geschiedenis. Armoe, goedkope arbeidskrachten, in de jaren 1930 uit Ierland
aangevoerd, van wie de kinderen geen werk meer hebben, vervallen huizen.
Daarnaast de kasteeltjes, de mooie winkelpanden van Buchananstreet, ’the style
mile’. En wij daar tussendoor, op weg naar Iona. Hier is de Ionabeweging
begonnen.

Psalm 89, de psalm
van het berouw van God. Plannen maken, uitvoeren, merken dat het niet gaat
zoals gedacht – gooi je het over een andere boeg, laat je vallen waarmee je
begon? Dat was de Eeuwige van plan, ‘David, die patser’, dat wordt toch niets.
Maar dan ziet Oosterhuis mensen opstaan, hé, jij was toch die Ene,
‘jij met je naam Ik-zal
erbarmend genadig lankmoedig.’
En een vrouw in haar binnenkamer eeuwen en eeuwen later gaf je de kans om toch
door te gaan, met ooit dat ene plan, door haar vraag: ‘wat is er gebeurd?’
Een vraag, vragen blijven stellen verandert de geschiedenis. Zo leest
Oosterhuis, en het psalmboek lijkt hem te steunen.