Eén van de laatste kerkentochten die ik nog te doen heb in
Zeist is op bekend terrein: de NoorderLichtkerk, waar ik de meeste zondagen te
vinden ben. Tegelijk ook het meest onbekende terrein: in een kerkdienst waar ik
de taal niet versta en de liturgie niet ken is veel te beleven. De
Nederlandse gemeente van de Assyrische Kerk van het Oosten, de Mar Benyaminparochie, viert de aanwezigheid
van bisschop Mar Odisho. Leden van deze parochie komen uit het hele land. Zeist
ligt centraal, vinden ze; die twee uur rijden hebben ze graag voor hun kerk en
het contact met hun naasten over.

De kerk ziet er gewoon en vertrouwd, maar toch ook heel anders. De tafel is
overdekt met rood, een kruis erop, de microfoon daarachter, richting de
kerkgangers. Tijdens vrijwel de hele mis kijken kerkgangers en voorgangers
dezelfde kant op, de kant van het kruis, de kant van God. Alleen tijdens de
lezingen, de preek en de specifieke voorbeden is er oogcontact. Het slot van de preek is ook
het enige moment dat ik de taal versta: de bisschop vat de preek nog even in
het Engels samen, en heet de gasten van harte welkom.
Toch neem ik ook verder nog wel wat tekst mee: sommige woorden ken ik uit het Hebreeuws
en Aramees van de bijbel en joodse geschriften. ‘Kadish, kadish, kadish’, zingt
het koor regelmatig, Heilig, heilig, heilig! De ene keer als een soort refrein
in het Onze Vader, een andere keer bij de bijbellezingen. Woorden voor zegen,
barach, koning, malach, geven wel aan dat deze taal, het oude Syrisch, dicht
bij die van Jezus staat. Ook de liturgie die we vandaag volgen, die van Aisa en
Mari, is de oudste orde van dienst die we kennen, zegt men. Opmerkelijk dat er
dan toch zulke overeenkomsten zijn met die van de Anglicaanse kerk en de
oecumenische liturgie bij ons: de drie lezingen uit Oude testament, Brieven en Evangeliën, de laatste met alle eerbied omgeven, kennen we in het Westen ook.
Terwijl er hier toch veel kerken zijn waar de lezing uit het Oude testament
eeuwenlang achterwege bleef.
De liturgie is hier, net als in de Orthodoxe kerk – waar deze kerk overigens niet
bij hoort – een afbeelding van de hemel op aarde. Daarom is er een groot verschil tussen de ruimte rond het altaar, twee treden hoger, waar niemand komt behalve de geestelijken, en daar onder. Anders dan bij de orthodoxen heerst hier een sobere beeld-loosheid: geen ikonen, geen kruis met corpus, eenvoudige symbolen op de liturgische kleding. Die sluit aan bij de eenvoudige stijl van deze kerk uit 1931.
Direct vooraan zit het koor, een vrouwenkoor: vanouds blijken vrouwen in deze kerk op deze manier een belangrijke rol te hebben, anders dan in de meeste andere oosterse kerken waar alles door mannen wordt gedaan. De wierook, de doorgaande gezangen,
de gewaden, de richting van kijken, alles vertegenwoordigt een hemels tafereel.
Tegelijk is er naast al die eerbied ook een grote ontspannenheid: regelmatig
maakt iemand een foto of een filmpje, kinderen lopen wat rond. Bij de communie
komen alle kinderen eerst naar voren, onder begeleiding: zij krijgen alleen het
brood, niet de wijn. En een zegen van de bisschop.


Wie naar voren komt voor de communie kust of groet het kruis, doet een
offergave in de mand, ‘wast’ even de handen in de damp van de wierook, en ontvangt
dan het brood in de hand. Sommigen kussen de ring van de bisschop,
vertegenwoordiger van Christus, en toch ook wel van die grote wereldwijde kerk,
de band tussen families die door de oorlogen in het Midden-Oosten her en der
verdeeld over de wereld terecht zijn gekomen. Verderop staat de diaken, met de
wijn; de kinderen en jongeren lopen daar voorbij.
Na de dienst volgt de maaltijd: de communie moet nuchter worden ontvangen, dus
ze zullen wel trek hebben. Maar eerst is er nog alle tijd voor een lied voor de
bisschop, door de kinderen gezongen. Een lied dat al heel oud is, zegt
mijn tafelgenoot, Heleen Murre van den Berg, hoogleraar niet-westers
christendom en speciaal uitgenodigd voor het contact met de bisschop. De
kinderen in deze gemeente zijn soms zelfs viertalig: naast Nederlands en de
taal van thuis, Soerit, het oud-syrisch in de kerk, en het Arabisch van de
straat vroeger. Een bijzondere gemeenschap, niet te vergelijken met een van de
andere. Een andere wereld, tegelijk: dezelfde wereld. En in die wereld zoekt
deze gemeente de heilige tijd en ruimte om God groot te maken. Ze doen het met
liefde, dat is duidelijk, en in alle gastvrijheid.

Meer te lezen op verschillende sites:

http://nl.wikipedia.org/wiki/Assyrische_Kerk_van_het_Oosten

http://www.assyrianchurch-europe.org/Holland/Netherlands.htm

Foto’s van betere kwaliteit op de eigen site van de parochie.