bijdrage 4 in de serie: Liedboek …boek
De kerk in de 21ste eeuw is meer dan ooit
wereldkerk. Daarom hoeft het niet te verbazen dat in het nieuwe liedboek niet
alleen liederen uit eigen land en de directe buurlanden Duitsland en Engeland voorkomen,
maar dat elk werelddeel is vertegenwoordigd. Soms gaat al met de melodie een
andere wereld open: de pentatonische toonladder van Aziatische muziek, de
weemoed van IJsland, de vrolijke ritmiek van een Latijns-amerikaans Gloria, je
komt ze allemaal tegen. Een aantal liederen, wereldwijd bekend, is ook in de
oorspronkelijke taal opgenomen. Ideaal voor ontmoetingen van mensen van her en
der.
Sinds het jaar 1990 verschenen in vele landen nieuwe
liedboeken. Sommige van de daarin opgenomen nieuwe liederen sloegen in één keer
goed aan. Voor de redactie was dat aanleiding om te zien of het mogelijk was
deze liederen ook in het Nederlands te vertalen. Opmerkelijk is dat bij die
populaire liederen vaak beelden van licht, zon en vuur voorkomen: ‘Vlammen zijn er vele, één is het licht’
kwam zo uit Zweden, ‘De zon daalt in de
zee’ uit IJsland, ‘Zoekend naar
licht, hier in het duister’ uit Engeland. Een lied kan licht geven,
blijkbaar!
Elly Zuiderveld-Nieman vertaalde een lied uit de Bahasa
Indonesia, ook weer met een natuurbeeld als opening: ‘Luister naar de wind, die een lied van liefde zingt’. In drie
eenvoudige strofen wisselen de zanger en Jezus elkaar af: ‘Houd je vast aan
mij’, ‘Jezus, U bent heer, U geeft mij kracht’. Geen redeneringen, geen lange
zinnen, eerder belijdenistaal. De muziek, een typisch niet-westerse melodie,
laat zich heel simpel zingen en verbindt zangers van hier met die van daar.
Veel uitbundiger is een gloria dat doet denken aan de Missa
Creolla, ‘God alle eer, hemelhoge glorie’, opgenomen ook met de Spaanse tekst:
‘Gloria a Dios!’ Dit lied is her en der al bekend, staat ook in het Dienstboek
van de Protestantse Kerk Nederland, maar het Nederlands heeft in die versies
toch vaak moeite om de muziek bij te benen. In Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk is aan een goede
woordtoonverhouding veel zorg besteed.
Een vraag apart was die naar de Afro-American spirituals. ‘Doen’
die het nog? ‘Nobody knows the trouble
I’ve seen’, ‘Go down Moses’, naast nog enkele andere, kregen een plaats. De
kracht van deze liederen blijft herkenbaar. Ook de mogelijkheid om ze te zingen
zonder tekst in de hand, gewoon bij een ontmoeting buiten of een dienst die in
het donker begint – de Paaswake! – spreekt blijvend mensen aan. Als de
voorzanger zijn tekst maar kent, dan volgt de rest immers vanzelf, in een
herhaling of in het refrein.
Ook twee andere bronnen van wereldmuziek stromen volop in
deze bundel uit. Uit Taizé zijn genoeg liederen opgenomen om een hele
Taizéviering mee te houden: vaak tweetalig, altijd meerstemmig opgenomen.
Taizéliederen vragen erom herhaald te worden; de eenvoudige tekst krijgt dan
steeds meer dimensies, de muziek ondersteunt stilte en gebed. Ook liederen uit
Iona, in de afgelopen jaren in Nederland bekend en geliefd geraakt, kregen een
goede plek. In deze liederen spelen ritme, eenvoud van taal en alledaagse
beelden vaak een rol.
Toch komt misschien de meeste muziek van over de grens wel
uit de Engelse sferen. Was het vorige liedboek wat meer op Duitsland
georiënteerd, in dit boek is het Engelse ‘songs of praise’-repertoire heel
nadrukkelijk aanwezig. Soms met evergreens als ‘Groot is uw trouw o Heer’, ‘Loof de koning, heel mijn wezen’, vaak
ook met nieuwe vondsten, liederen die je op het eerste of tweede horen zo
meezingt. Kerken die zich niet thuisvoelen bij de lichte muziekvormen, vaak
sterk door ritmiek bepaald, vinden hier een prima alternatief. Een wereldboek
dus, ook gewoon voor de eigen dorpskerk of bijbelkring.
