Een kleine veertig mensen zaten in een
grote kring, in de Shalomzaal. Wat onhandig gevormd, die kring, omdat er steeds
meer mensen bijkwamen. Tegelijk een mooi beeld van de avond: iedereen is
welkom, je kunt alles niet op en top organiseren. Het leven overkomt ons, de
vragen dienen zich aan, en dan?
‘Voltooid leven’, zo luidde het thema
van de avond. Tja, dat kan een hoop filosoferen oproepen, wat is ‘voltooid’,
maar eigenlijk ging het daar niet over. Het ging over de vraag hoe je omgaat
met de opmerking van een ander: voor mij hoeft het niet meer. Ds. Fia Oomen,
pastor in o.a. verpleeghuis Bovenwegen, hielp ons hier woorden voor te vinden.
Of juist: hoe je niet altijd ‘woorden’ hoeft te vinden. Ze knoopte aan bij ‘Wachten
op God’ van Simone Weil. Zij had een bijzondere visie op luisteren naar een
mens die zijn verdriet kwijt wil. Daarvoor is nodig dat je jezelf leeg maakt.
En dat je in dat leegmaken wacht op God, op datgene waarmee Hij je vult op dat
moment in het luisteren naar die ander.
Dat leegmaken van jezelf is iets wat je
kunt leren, waar je je in kan oefenen. Het begint er al mee dat je niet direct
een antwoord hoeft te geven, maar je afvraagt: wat doet deze vraag met mij? En
stil durft zijn, en de ander wilt kennen in de achtergrond van deze opmerking.
Want daar zit een wereld achter en onder. Kijk maar naar het Paasverhaal, de
ontmoeting van die Onbekende met Maria: ‘Waarom huil je?’, was de openingszin,
geen verhaal, maar een vraag naar het zielsverdriet.
Na het verhaal van Fia was het stil, een
stilte van overdenken, eerbied, rust, bezinken. Daarna gingen we in zes
groepjes in gesprek, gesprekken die vol respect, aandacht, openheid waren –
waarover daarna ook niet meer gepraat hoefde te worden. We nemen het mee naar
huis, en de gedachte eraan komt vast wel terug, op momenten waarop het er toe
doet.
Fia keek nog terug, op haar lezing. Wat
noemde ze vaak het woord ‘toevertrouwen’. Is dat, omdat spreken over deze
dingen zoiets is als samen op Heilige Grond staan? Dat konden we zo wel ervaren.
Woorden als eerbied voor de ander, de Ander, komen daarin vanzelfsprekend mee.
Nog andere woorden kwamen op als gidsen
onderweg in onze ontmoetingen. Naast ‘autonomie’, ‘geloofstraditie’, ook
‘liefde’, ‘verwondering’, ‘relaties’. En bedachten dat we moeten leven met
trage vragen, van een heel andere orde dan vragen waar je zo in één keer een
antwoord op wilt geven.
Soms horen daar ook trage teksten bij.
We hoorden de tekst met ‘het einde ligt wijd open’, 949, van Fred Kaan. En
sloten af met de zegenbede uit het Liedboek, p. 1335,
‘Dat je de vruchten van je leven proeft
en gaat in vrede.’
Fia maakte nog een lijstje met
literatuur; dat staat hier onder!
Literatuurlijst boekentafel 2 mei NoorderLicht, avond over voltooid
leven.
Oud geboren om jong te sterven,
Ouderenzorg en levensverhaal: onder redactie van Gerda Breed, Jos Deckers en
Maarten den Dulk.
Over het verstrijken van de tijd,
Een kleine ethiek van de tijdservaring: Paul van Tongeren
Als leven wachten wordt:
wonen en werken in het tehuis, Marinus van de Berg
Wachten op God, Simone Weil
Wanneer begint afscheid nemen:
Christina Donker
Voor de laatste tijd, Samen
werken aan een goede dood, Marinus van de Berg
Geef me de tijd, Gedichten
over de herfst van het leven: Rainbow essentials
In de wachtkamer van de dood:
Anne-Mei The
Wat komt er na de dood: De
kunst van leven en sterven: Anselm Grun
Voltooid leven, over leven
en willen sterven: Els van Wijngaarden
De dood overleven: Theo
Vertelman
Als de schaduwen langer worden:
Psychologische perspectieven op ouder worden en oud zijn: Alfons Marcoen
Van levenskunst tot
stervenskunst, Over spiritualiteit in de palliatieve zorg: Carlo Leget
Het verleden als uitdaging:
Thijs Tromp
Staan in het einde, over het
beamen en verdiepen van de ouderdom: Herman Andriessen
De tijd te vriend houden,
spiritualiteit bij het ouder worden: Herman Andriessen
Een eigen weg te gaan,
ouderen en spiritualiteit, Herman Andriessen
De mythe van het voltooide leven:
Over de oude dag van morgen: Frits de Lange
Waardigheid, voor wie oud
wil worden: Frits de Lange
Spiritualiteit als inzicht,
Mystieke gedachten en theologische reflecties: Frans Maas
Spiritualiteit als levenskunst,
Alfabet van een monnik, Benoit Standaert
Als de ouderdom pijn doet…,
serie pastorale handreiking, Marinus van de Berg
