Het zou toch wel mooi
zijn wanneer de zegen van St Patrick in het nieuwe Liedboek kan komen, dachten
we. Gewoon even opzoeken en zien of de bestaande vertalingen deugen. Maar dat
valt tegen! Om te beginnen lopen er drie teksten door elkaar heen, die elk de
naam van Patrick dragen:

May the road rise to meet you,

May the Lord go before you to show you the right path, en

I bind unto myself today… een tekst met als titel ’the Breastplate’.
Van deze drie heeft hooguit de
laatste een stamboom die teruggaat tot vlakbij St. Patrick zelf. Dat geeft op
zich niet, ook als hij ze niet schreef zijn het mooie teksten. Maar hoe hebben
ze met elkaar te maken? En welke moet je kiezen, waarom? En hoe behandel je die oude teksten, dan, tenslotte? Daarover dit blog.

De eerste twee lijken
op elkaar. Het grootste verschil zit in de ‘vroomheid’. De eerste noemt God
maar één keer, helemaal aan het eind. Alsof de weg zijn eigen weg gaat, de regen
vanzelf wel luistert naar de bidder en zijn bede. Zo past deze tekst heel goed
in een vorm van christelijke geloven waar ‘God’ en ‘natuur’ niet tegen elkaar
uitgespeeld worden. Ook mensen die niet zo’n duidelijk godsbeeld hebben kunnen
er mee uit de voeten, de weg omhoog op…

1. A

May the road rise to meet you,
may the wind be always at your back,
may the sun shine warm upon your face,
the rains fall soft upon your fields and,
until we meet again,
may God hold you in the palm of His hand.

Dit is de meest voorkomende Engelse tekst.

B
Deze vertaling vind
je dan op internet:

Moge
de weg voor u opengaan.
Moge de wind altijd in uw rug zijn.
Moge de zon warm op uw gezicht stralen.
Moge de regen zacht op uw velden vallen;
En totdat wij elkaar weer ontmoeten:
Moge God u in de palm van zijn hand bewaren.
Traditionele Keltische zegen,
vertaling internet.

Een wat ouderwetse Nederlandse tekst. Zulk
Nederlands doet het vaak goed, het klinkt wat extra ‘spiritueel’. Maar volgens
mij kan het toch nog anders.

C
[Jou wens/bid ik toe:]
Dat
de weg zich voor je opent.
Dat de wind je steunt in de rug.
Dat de zon je gezicht verwarmt,
de regen je veld vruchtbaar maakt
en totdat we elkaar weer zien:
dat God je in de palm van zijn hand bewaart.

2. De volgende serie teksten,

May the Lord go
before you to show you the right path,

lijkt vooral op een bewerking van de vorige.
‘God’ is hier veel duidelijker aanwezig. Zoals in veel keltische teksten zijn
de verwijzingen naar de Psalmen duidelijk aanwezig, hier bijv. Psalm 91.

De concreetheid van ‘evil men’, ‘attack’, duiden op een mogelijke oorsprong
in tijd van strijd. Zo zou het ook een oude tekst kunnen zijn.
Maar het kan ook een moderne tekst zijn, geschreven ergens tussen1880-1980, een
brave vorm van ‘May the road rise…’ met elementen uit de Breastplate. Die tekst
heeft immers geen sporen van duidelijk goddelijk ingrijpen.
In deze tekst wordt ’the path’ ’the right way’. Logisch dan ook dat deze vaak
te vinden is op binnenkerkelijke sites, vooral die van goed r-k. signatuur.

D
May the Lord go before you to show you the right path.
May the Lord be beside you to embrace and protect you.
May the Lord be behind you to guard you from the treachery of evil men.
May the Lord be below you to catch you when you fall and free you from the net.

May the Lord be in you to console you when you are sad.
May the Lord be around you to defend you when others attack you.
May the Lord be above you to bless you.
May the good Lord bless you.

E
Dat
de Levende voor je is om je de goede weg
te wijzen.
Dat
de Levende naast je is om je in de armen te sluiten en je te beschermen.

Dat
de Levende achter je is om je te bewaren voor valsheid.

Dat
de Levende onder je is om je op te vangen als je valt.

Dat
de Levende in je is om je te troosten als je verdrietig bent.

Dat
de Levende om je heen is om je te verdedigen.

Dat
de Levende boven je is om je te zegenen.

Moge
de goede God je zo zegenen.

F

Deze tekst laat zich ook als gebed gebruiken:
Variant op de zegen van Sint Patrick, nu gebedsvorm, ontstaan in Zeist-Driebergen
(internetbron ),

Loop
voor ons uit, Heer …om ons de rechte weg te wijzen
Ga naast ons … om met ons uw vriendschap te
delen
Sta achter ons … om ons rugdekking te geven
Wees onder ons … om ons bij vallen op te
vangen
Woon in ons … om ons de kracht te geven voor
alledag
Wees om ons … als een muur van liefde tegen
zorg en angst
Wees boven ons … om ons te beschijnen met uw
zon en te verlichten met uw zegen.

G
en
daarop weer een variant…, Roel Bosch

Dat
de Levende
voor je uitgaat, om je de goede
weg te wijzen,
naast je gaat, om zijn vriendschap met je te delen,
achter je gaat, om je te steunen in de rug,

Dat de Levende
onder je is, om je
op te vangen als je valt,
in je is, om je kracht te geven voor alledag,
om je is, als een muur van liefde tegen zorg en angst.

Dat de Levende
over je opgaat, je
beschijnt met zijn zon en verlicht met zijn zegen.

Een heel klassieke Nederlandse tekst
tenslotte, met echt oud Nederlands:

H
De
zegen van St. Patrick

De Eeuwige zij voor u

om u de juiste weg te wijzen.

De Eeuwige zij achter u
om u in de armen te sluiten
en te beschermen tegen gevaar.

De Eeuwige zij onder u
om u op te vangen
wanneer u dreigt te vallen.

De Eeuwige zij in u
om u te troosten
als u verdriet hebt.

De Eeuwige zij rondom u
om u te beschermen als een muur
wanneer anderen om u heen vallen.

De Eeuwige zij boven u
om u te zegenen.

Zo zegene u God,
vandaag, morgen
en in eeuwigheid.
Amen.

3 Breastplate

De enige tekst die wat tijd betreft bij
Patrick in de buurt komt is zijn ‘breastplate’, de ‘lorica’. De lorica is een
deel van het harnas, het meest belangrijke. Het gebed wordt ook ‘Deer’s cry’,
fáeth fiada, genoemd. Toen koning Loeguire Patrick en zijn metgezellen te pakken wilde nemen namen ze op Patricks
gebed de vorm van herten aan. Maar
misschien heeft de naam wel verwarring gegeven: ‘fóid fiada’ betekent: een
spreuk van druïden waarmee ze zichzelf onzichtbaar maakten… Op internet zijn
diverse varianten te vinden, ook hier weer opmerkelijk dat sommige veel
kerkelijker en dogmatischer zijn dan de oudste tekst, ons in het Engels
aangereikt in de bronnenstudie ‘Celtic
Spirituality’, Oliver Davies met Thomas O’Loughin, Paulist Press New York,
1999.

Één van de delen komt ook nogal eens op
zichzelf voor, bijvoorbeeld in muzikale bewerkingen. Dan wordt het ook ‘St
Patrick’s Breastplate’ genoemd.:

Christ be with
me, Christ within me,
Christ behind me, Christ before me…

De ‘natuurdelen’ en de meer concrete stukken
waarin het gaat over vergif, over boze machten, hieronder gecursiveerd, blijven
op diverse internetweergaven achterwege.
Daarmee raakt de oorspronkelijke context wél uit zicht.

I rise today:
in power’s
strength, invoking the Trinity,
believing in
threeness,
confessing the
oneness,
of Creation’s
Creator.

I rise today:
in the power of the love of Cherubim,
in the obedience of angels
and service of Archangels,
in hope of rising to receive the reward,
in the prayers of Patriarchs,
in the predictions of prophets,
in the preaching of Apostles,
I the faith of confessors,
I the innocence of holy virgins,
in the deed of the righteous.

I rise today:
in Heaven’s might,
in Sun’s brightness,
in Moon’s radiance,
in Fire’s glory,
in Lightning’s quickness,
in Wind’s swiftness,
in Sea’s depth,

in Earth’s stability,
in Rock’s fixity.

I rise today:
with the power
of God to pilot me,
God’s strength
to sustain me,
God’s wisdom
to guide me,
God’s eye to
look ahead for me,
God’s ear to
hear me,
God’s word to
speak for me,
God’s hand to
protect me,
God’s way
before me,
God’s shield
to defend me,
God’s host to
deliver me:
from snares of devils,
from evil
temptations,
from nature’s
failings,
from all who wish to
harm me,
far or near,
alone and in a crowd.

Around me I gather today all these powers:
against every cruel and merciless force
to attack my body and soul,
against the charms of false prophets,
the black laws of heretics,
the deceptions of idolatry,
against spells cast by women, smiths, and druids,
and all unlawful knowledge
that harms the body and soul.,

May Christ protect me today:
against poison and burning,
against drowning and wounding,
so that I have abundant award.

Christ with
me, Christ before me, Christ behind me;
Christ within me,
Christ beneath me, Christ above me;
Christ to
right of me, Christ to left of me;
Christ in my
lying, Christ in my sitting, Christ in my rising;
Christ in the
heart of all who think of me,
Christ on the
tongue of all who speak to me,
Christ in the
eye of all who see me,
Christ in ear
of all who hear me.

I rise today:
in power’s strength, invoking the Trinity,
believing in
threeness,
confessing the
oneness,
of Creation’s
Creator.

For to the
Lord belongs salvation,
and to the
Lord belongs salvation
and to Christ
belongs salvation.
May your
salvation, Lord, be with us always.

De tweede variant is, in de parafrase van Cecil
F. Alexander, rond 1889, in diverse engelstalige Hymnbooks opgenomen en zo heel
bekend geworden. Een aanhef van vier regels, dan acht strofen van 8 regels, met
een bijzondere melodie, dwingen de tekst wel wat, zijn ook wat catechetischer dan het origineel. (
Hymns Ancient and Modern 162. In Church Hymnary 4 639 de strofen 1,2,4,5,8,9, waarbij 8 ook op een andere melody en als vers alleen gezongen kan worden, op de tune Clonmacnoise.)
Alexander koos ervoor om zo hier een daar wat te
actualiseren. Ook koos ze voor een heel andere vertaling van het kernwoord: ‘Ik
sta vandaag op’: ‘Ik bind vandaag om’. Dat ombinden slaat natuurlijk op het
harnasstuk; het ‘opstaan’ slaat in een iets bredere context op hetzelfde. Deze
versie eindigt met een lofprijzing aan de Drie-ene.

1.

I bind unto myself today
The strong Name of the Trinity,
By invocation of the same,
The Three in One and One in Three.

2.
I bind
this day to me for ever.
By power of faith, Christ’s incarnation;
His baptism in the Jordan river;
His death on Cross for my salvation;
His bursting from the spicèd tomb;
His riding up the heavenly way;
His coming at the day of doom;*
I bind unto myself today.

3

I bind unto myself the power
Of the great love of the cherubim;
The sweet ‘well done’ in judgment hour,
The service of the seraphim,
Confessors’ faith, Apostles’ word,
The Patriarchs’ prayers, the Prophets’ scrolls,
All good deeds done unto the Lord,
And purity of virgin souls.

4.

I bind unto myself today
The virtues of the starlit heaven,
The glorious sun’s life-giving ray,
The whiteness of the moon at even,
The flashing of the lightning free,
The whirling wind’s tempestuous shocks,
The stable earth, the deep salt sea,
Around the old eternal rocks.

5.

I bind unto myself today
The power of God to hold and lead,
His eye to watch, His might to stay,
His ear to hearken to my need.
The wisdom of my God to teach,
His hand to guide, His shield to ward,
The word of God to give me speech,
His heavenly host to be my guard.

6

Against the demon snares of sin,
The vice that gives temptation force,
The natural lusts that war within,
The hostile men that mar my course;
Or few or many, far or nigh,
In every place and in all hours,
Against their fierce hostility,
I bind to me these holy powers.
7

Against all Satan’s spells and wiles,
Against false words of heresy,
Against the knowledge that defiles,
Against the heart’s idolatry,
Against the wizard’s evil craft,
Against the death wound and the burning,
The choking wave and the poisoned shaft,
Protect me, Christ, till Thy returning.

8

Christ be with me, Christ within me,
Christ behind me, Christ before me,
Christ beside me, Christ to win me,
Christ to comfort and restore me.
Christ beneath me, Christ above me,
Christ in quiet, Christ in danger,
Christ in hearts of all that love me,
Christ in mouth of friend and stranger.

9

I bind unto myself the Name,
The strong Name of the Trinity;
By invocation of the same.
The Three in One, and One in Three,
Of Whom all nature hath creation,
Eternal Father, Spirit, Word:
Praise to the Lord of my salvation,
Salvation is of Christ the Lord.

Een simpele tekst zoeken is zo
gemakkelijk nog niet. Drie soorten vragen zullen zich altijd voordoen:

1. Hoe historisch verantwoord wil je het hebben?
De naam van Patrick werd er al heel vroeg bijgesleept, ook bij teksten die hij
zelf niet schreef. Mogen wij daarom ook onbeperkt doorgaan zijn naam te
koppelen aan teksten die sterk ons eigen stempel hebben?

2. Hoever wil je de tekst aanpassen aan wat je zelf nog
aanvaardbaar vindt?
Een wat duidelijker godsbeeld? Niet van die
magische toespelingen? Niet zo hoog spreken over Jezus?

3. Welke uitstraling moet de tekst voor jou hebben, in taal en
muzikaliteit?
Kan het wel, een vrije poëtische
vorm waarin ritme en klank passen bij de inhoud, te veranderen in een lied met
rijm, en in strofes van 8? Of om een ‘gewone tekst’ van toen te vertalen in ouderwets en hoogdravend Nederlands?

Vanuit de tekst en degenen die hem
ooit hebben opgesteld komt ook een vraag op ons af:

is het goed, om de naam van een ander te verbinden met een tekst
die je helemaal naar eigen wens hebt omgebouwd? En als er dan zoveel eeuwen tussen zitten, is het dan niet juist
beter om dat verschil te laten zien door de tekst een nieuwe vorm te geven? Van
een zegen een gebed maken is misschien wel beter dan er een quasi-oude tekst van
te maken.

Daarbij komt nog een vraag: welk
lettertype gebruik je eigenlijk, voor deze teksten? Toch niet van die
semi-keltische runenachtige krullerige dubbeldikke mosgroene namaaksels van hoe
het vroeger nooit geschreven werd?..