Roel Bosch

herplaatsing van 30 December 2008

Het wintert. Duizend duiven in de kale takken
houden zich stil.
Zien niets en niemand meer.
Ieder voor zich en zwijgend
wachten ze tot de tijd verstrijkt,
de zon weer kracht wint en het voorjaar wekt.

Is dit gelatenheid, aanvaarden wat er is?
Of ook verlangen, hoop op nieuwe tijd?
Alleen het hier en nu –
duif, kale tak en lucht –
of vruchten aan een boom, smakend naar meer?
Hoor ik alleen de kou
of baant zich in mijn oor koerend de lente baan?

herplaatsing mei 2010

Pinksteren, echt een dag om een goede maaltijd te koken. We
hebben een nieuw kookboek, eentje dat echt lekker leest! Achterin staan recepten
van topkoks, met een verhaaltje er om heen. Allemaal vertaald uit het
Italiaans; de recepten zijn ook allemaal gebaseerd op de Italiaanse manier van
koken.

Twee Britse koks, Ruth Rogers en Rose Gray, runnen een
beroemd River Cafe in London, en volgen de Italiaanse keuken. Zij geven in het
boek vier recepten mee. De meest opmerkelijke is wel een korhoenschotel. Voor
zes personen: 4 panklare korhoenders. Met zwarte sla en zuurdesembrood een
bijzonder recept ,lijkt me zo. Alleen, hoe kom ik aan korhoenders? De precieze
gegevens ben ik kwijt, maar ik dacht dat de Brabantse populatie nu helemaal is
uitgestorven, de Sallandse kent nog 14 hanen. Pogingen worden ondernomen om
vogels uit het buitenland aan te laten rukken, maar daarover zijnde meningen in
vogelland sterk verdeeld. Genetische vervalsing van de unieke Nederlandse
ondersoort… Nog een beperkt aantal jaren, en het Nederlandse Korhoen is
uitgestorven.

In het origineel heet het recept, zo zie ik, ‘Tetraono con
bruschetta e cavolo nero’. Leve internet. Het is zoals ik al dacht: tetraono,
de Italiaanse naam voor wat in het Engels de Grouse is. Sneeuwhoen,
ruigpoothoen, korhoen (Black Grouse , Tetrao tetrix) en nog een heleboel andere
hoenders horen erbij. Stevige vogels, groter dan fazanten. In Groot-Brittannië,
vooral in Schotland, worden Grouse geschoten, en op whiskyflessen afgebeeld.
Een maaltijd met vier Grouse is te doen, als je wat geld meeneemt.

Arme vertalers. Ze zochten een Nederlandse equivalent en
kwamen bij een vogel terecht die op de Rode Lijst staat, en op de lijst zelfs
donkerpaars gekleurd is. Is zo’n boek nu strafbaar, vragen we ons aan tafel af.
Is dit uitlokken tot een misdrijf, zo’n recept opnemen? ‘Uitgeverij van
Dishoeck zei dat het mocht’, zal de eerstvolgende stroper kunnen zeggen?

Mooi kookboek, dat zeker. Maar ik zal toch eens kijken of er
geen nachtegaletongetjes en gefrituurde leeuweriken in voorkomen. Anders wordt
het toch echt tijd om een potje te grousen*. Net als het Korhoen.

*grouse (werkwoord)zeuren,kankeren, klagen, mopperen, brommen,
pruttelen, morren, over iets mopperen, knorren, knorrend geluid maken, sakkeren

Kookboek: ‘De zilveren lepel’, Van Dishoeck , zesde druk
2010. Zesde druk! En nog niemand die er wat van zei?

Korhoen: zie en hoor via Vogelbescherming.nl .

eerder geplaatst 6 oktober 2010
Vakantie. Tijd om de voedselvoorziening voor vogels in onze tuin te verbeteren. De wachtrijen worden steeds langer. Als boomklever 1, 2, 3, 4 geweest zijn, volgen ongetelde kool- en pimpelmezen, maar halverwege is boomklever 1 alweer terug. Soms gooien langskomende kauwen de hele lijst door elkaar. Hoewel die erg blij zijn met het werk van de boomklevers 1-4: die gooien alles er uit wat geen zonnebloempit is, dus kunnen ze op de grond al aardig wat vinden. Ook de roodborst en de tortels waarderen dat.
Het voordeel van Zeist is dat de winkel van Vogelbescherming om de hoek zit. Behalve twee extra silo’s en verse pindacake met insekten neem ik een catalogus mee van de groothandel voor vogels, zoogdieren en insecten. Wie weet brengt-ie me op ideeën. Nou zeg, de silo Conqueror moet ik toch echt over het hoofd hebben gezien, zojuist; 90 cm hoog, daar kan 3 kilo in een keer in. Voor het hele Zeisterbos tegelijk.
Ik constateer dat vogelvoerders een Groot Probleem hebben. Grote Vogels, heet dat. Terwijl ik met verbazing en bewondering waarneem hoe kauwtjes hun best doen om al turnend een paar zaadjes te pikken, zijn anderen dat stadium voorbij. Of zijn ze er nog niet aan toe? In elk geval, er zijn allemaal mooie superkooien te vinden, die de silo afschermen voor Grote Vogels. Volgens de ene maat hoort ook de merel daar al bij, de meeste sluiten alleen tortels en kauwen buiten. En gaaien, eksters en kraaien natuurlijk, dat behoeft geen betoog. Kraaien deugen niet. Net zo min als meeuwen. Is er niet een partij die daar over gaat?
Een ander Groot Probleem is tegelijk Rood, de Rode Eekhoorn. Om die voor te zijn verkoopt de firma ook speciale Eekhoornvoederhuisjes: door het plexiglas zien vogels en eekhoorns het voer, maar alleen de eekhoorn is slim genoeg om het deksel op te tillen en er zijn eten uit te halen. Zo motiveer je hem om de vogels niet langer lastig te vallen. Knappe jongen toch! Ik denk even terug aan onze vakantie dit jaar; Zuid-Schotland was zo’n beetje het laatste gebied in Groot-Britannië waar de Rode Eekhoorn nog niet was verdreven door de Grijze Eekhoorn, en een aantal Red Squirrel Protection Officers, geholpen door lokale steungroepen, probeerden dat zo te houden. Misschien komen die nu ook in Nederland te hulp, als onderdeel van de Dierenpolitie! Helpen om het deksel van het voederbakje open te houden.
Maar goed, het kan altijd nog gekker. Ook de Specht, vooral de Grote Bonte, gaat zich te buiten aan baldadig gedrag: hij hakt de nestkastjes die bestemd zijn voor kleintjes open, zodat hij er ook in kan. En de anderen dus op zoek moeten naar nieuwe woonruimte. Speciaal voor de Specht is nu een kast op de markt met een miezerig klein gaatje, dat hij zelf op maat kan hakken. Doe-het-zelven voor Woodpeckers, zogezegd. Dan laten ze vast de rest met rust.
De uitsmijter echter is toch wel aan het slot van het boekje te vinden. Hebben we 57 soorten vogel-, vlinder-, egel-, padden-, eekhoornhuizen gezien (Toon Tellegen is er niets bij), stuit je op een plaatje van losse plankjes. ‘Bouwpakket voor mezen’. In het kader van de voortschrijdende evolutie leg je dit op het terras neer, waarna de mezen uit de buurt er hun eigen favoriete woning van maken? Of begrijp ik het goed, dat het bedoeling is dat opa dit met zijn kleinkinderen in elkaar timmert, ten bate van de mezen? ‘Twee linkerhanden is helemaal niet erg’, staat er, ‘want de gaten zijn al voorgeboord en de handleiding zit er bij.’ Dat zegt Ikea ook altijd. Arme mezen!

25 juli 2009
Ooit hebben geleerden de theorie verkondigd dat mensen vroeger anders waren. Als een moeder in de zestiende eeuw een kind verloor was dat heel anders dan nu, bijvoorbeeld. Het was veel gewoner, dus ze vond het vast niet zo erg. Dieren en natuur zagen de mensen in de tijd voor de Romantiek (zo rond 1800) als woeste bedreiging. Dieren waren om op te eten, en vogels ook. Of om te laten zien hoe goed je kon mikken, met pijl en boog.

Geloof ze niet. Geloof liever de dichters. Die schreven over vaders en moeders die zich niet lieten troosten als ze een kind verloren. Die schreven over hoe de dieren er uit zagen, en hoe leuk het was om er naar te kijken. Toen de monniken met het boek der Psalmen in Ierland aankwamen, werden ze hartelijk welkom geheten. Mooi, een boek waarin de bergen in de handen klappen en de zeeën en rivieren zingen voor God, dat is zoals wij het ook zien, Psalm 98. Fantastisch, een boek waarin de dieren van het veld met elkaar blij zijn om het leven, Psalm 104. Daar moet wel een goed verhaal achter zitten.
Via Ierland kwam het Christendom al snel in Schotland. Columba landde op Iona, de zuidelijke Hebriden, en begon daar een nieuwe dependance van de godsdienst van boek en taal; Book of Kells werd hier gemaakt. Ierland en Schotland hadden toen één taal, en dat bleef zo tot de splitsing van de eilandenwereld in een Engels en een Iers gebied. In die oude taal, uit ongeveer 800, is een gedicht over de merel overgeleverd:

Int én bec
to léic feit
do rind guip
glanbuidi
fo-cheird faid
os Loch Laig
lon do chraib
charnbuidi

Kleine vogel
sterke klank
snavelpunt
heldergeel
Hij roept luid
bij Loch Laig
merel tak
bloesemgeel

2x4x3 lettergrepen, een prachtige klankherhaling, een rijm in het woordje geel, het geel van de snavel en het geel van de bloesem op de tak haalt het hele zwarte Loch van Belfast, Loch Laig, op. Een vogel die mensen les geeft in het schrijven van een tekst. Een tekst die iets universeels heeft, als Japanse of Arabische tekst of Indiaans lied zou hij ook zo kunnen klinken. Zo hoorde ik de merel, vreemd, en toch gewoon, vanaf een dak tussen de kale heuvels.
Volgens de vogelsite komen er tussen de 100 en 999 merels voor op de Hebriden; ieder dorpje heeft een of twee paar. Bomen zijn er meestal niet, ze zullen wel broeden in een verlaten schuur, een ingevallen blackhouse, of misschien toch dat ene stukje haag dat niet helemaal kaal gewaaid is, of die hoge vaste planten in een beschut dal. Ze weigerden het vast en zeker op te geven toen de Grote Ontbossing toesloeg, eerst door de stokende Noormannen, daarna door de vretende schapen. Overal zijn nog insecten te vinden, de zachte winters langs de golfstroom laten de voedselstroom nooit helemaal opdrogen.

Zo horen ze bij de mensen, die het ook nooit opgegeven hebben. De heldere klank van kleine mensen en vogels maakt een wereld van verschil.

De tekst over de merel in ‘An Leabhar Mór’, The Great Book of Gaelic, p. 36. Schrijver van het gedicht is onbekend. Bewaard in een middeleeuwse tekst als voorbeeld van Gaelic metrum. Misschien van een monnik in het klooster van Bangor/Bheannchair? In klank assoneren ‘loch’ en ‘lon’, meer en merel, ook mooi, net als de zachte g-klank in de eerste vier, en de harde ch-klank in de tweede vier regels.